პროცესი

მოკლე შინაარსი

„პროცესის“ სიუჟეტი იოზეფ კ.-ს დაღმავალ ოდისეას წარმოადგენს. მთავარი გმირი, ბანკის კლერკი, ერთ მშვენიერ დილას, თავის დაბადების დღეზე დააპატიმრეს, თუმცა დანაშაულის შესახებ მას არაფერი ეცნობა. თავდაპირველად ის ცდილობს გაიგოს, ვინ დგას ამ ყველაფრის უკან და შეებრძოლოს უხილავ და გაუგებარ სასამართლო სისტემას. სიუჟეტი ქრონოლოგიურად ვითარდება, მაგრამ მისი ქმედებები უშედეგოა და საბოლოოდ ის უძლური აღმოჩნდება. იოზეფ კ. გადის სხვადასხვა ეტაპს: თავდაპირველ უარყოფას, სასამართლოს უბნებში სიარულს, ადვოკატის დახმარების ძიებას, შეხვედრას სასამართლოს მხატვართან, ტიტორელთან, რომელიც აცხადებს, რომ „სასამართლოს ვემსახურები“. მისი მცდელობები მხოლოდ უფრო მეტად ურევს პროცესს და ართულებს მას. სიუჟეტის უმთავრესი ხიბლი და საშინელება ისაა, რომ იგი არასდროს სცემს პასუხს მთავარ კითხვას — „რა დანაშაული ჩაიდინა იოზეფ კ.-მ?“. ეს დაუსრულებელი ძიება ნაწარმოების არსს გადმოსცემს და ხაზს უსვამს არა დანაშაულის არსებობას, არამედ მის განცდას, რომელიც შეიძლება იყოს ინდივიდუალური და ეგზისტენციალური. საბოლოოდ, იოზეფ კ. სიკვდილით დასჯის ბედს ემორჩილება, მიუხედავად იმისა, რომ საკუთარი უდანაშაულობის შესახებ დარწმუნებულია.

რომანის პერსონაჟები არ არიან ტრადიციული ფსიქოლოგიური ინდივიდები; ისინი არქეტიპები და სიმბოლური წარმომადგენლები არიან. იოზეფ კ. არის ჩვეულებრივი, რაციონალური ადამიანი, რომელიც აბსურდის სამყაროში ვარდება და მისი ბრძოლა არა მხოლოდ სამართლებრივი, არამედ ეგზისტენციალურია. სასამართლო არის უსახური, გაუგებარი, ბიუროკრატიული ორგანო, რომლის წარმომადგენლები უცნაურ ადგილებში არიან გაბნეულნი. სასამართლო არ არის გრანდიოზული, პირიქით — ის ჩვეულებრივი ცხოვრების ნაწილია, რაც მის საშინელებას კიდევ უფრო ზრდის. სხვა პერსონაჟები, როგორებიც არიან ადვოკატი ჰულდი და მხატვარი ტიტორელი, ასევე სასამართლო სისტემის ნაწილია და მხოლოდ აყოვნებენ ან ართულებენ პროცესს.

რომანში წარმოდგენილია რამდენიმე ძლიერი სიმბოლო და მეტაფორა, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანია კანონის არსი და „კარიბჭის მცველის“ იგავი. კანონი არის მიუწვდომელი, გაუგებარი ძალა, რომლის შესახებაც არავინ იცის არაფერი, გარდა იმისა, რომ ის არსებობს და ადამიანის ბედს განაგებს. „კარიბჭის მცველის“ იგავი რომანის კვინტესენციაა: კაცი მთელ ცხოვრებას კანონის კარებთან ატარებს, ელოდება შესვლას, მაგრამ როდესაც კვდება, ირკვევა, რომ კარი მხოლოდ მისთვის იყო შექმნილი და მასში შესვლა მხოლოდ მას შეეძლო. ეს უსასრულო ლოდინი, რომელიც ირონიულად მთავრდება, სიმბოლოა ადამიანის უშედეგო ბრძოლისა ჭეშმარიტებისა და თავისუფლების მოპოვებისთვის. იოზეფ კ.-ს დასასრული, როდესაც მას „ძაღლივით“ მოკლავენ ქვის კარიერში , ხაზს უსვამს მისი ბრძოლის უაზრობას და საბოლოო დამორჩილებას უხილავი ძალის წინაშე.

ანალიზი და გაკვეთილები

რომანი „პროცესი“ პირდაპირი ასახვაა ადამიანის გაუცხოებისა მოდერნულ სამყაროში. იოზეფ კ. სრულიად მარტო რჩება და დახმარებას ვერც ერთი პერსონაჟისგან ვერ პოულობს. მისი ბრძოლა არ არის მხოლოდ სამართლებრივი, არამედ ეგზისტენციალური. ამ ნაწარმოებით კაფკა აბსურდისტული ფილოსოფიის ერთ-ერთი ყველაზე ზუსტი გამოხატულებაა. როგორც ალბერ კამიუ, რომელიც კაფკას შემოქმედებაზე დიდ გავლენას განიცდიდა , წერდა, ცხოვრებას საზრისი არ აქვს, მაგრამ ადამიანი მუდმივად ცდილობს მას მნიშვნელობა მოუძებნოს. კაფკას გმირი სწორედ ამ უშედეგო ძიების სიმბოლოა.

იოზეფ კ. უცნობი დანაშაულისთვისაა დაკავებული , მაგრამ რომანის მსვლელობისას ის თანდათანობით იღებს ბრალდებას და ემორჩილება პროცესს. დანაშაულის უხილავი ბუნება მიგვანიშნებს, რომ ეს არ არის იურიდიული, არამედ მორალური ან მეტაფიზიკური დანაშაული. შესაძლოა, იოზეფ კ.-ს დანაშაული უბრალოდ „არსებობა“ ან „თავისუფალი არჩევანის გაკეთების მცდელობაა“ აბსურდულ სისტემაში. ეს თემა მკითხველს აიძულებს, დაფიქრდეს საკუთარი ბრალეულობის განცდაზე, რომელიც ხშირად ირაციონალური და უმიზეზოა. აღნიშნული უსამართლობის შეგრძნება, სავარაუდოდ, კაფკას მამასთან ურთიერთობიდან მოდის. მწერალს ჰქონდა მძიმე კონფლიქტი მამასთან, რასაც დეტალურად აღწერს თავის ავტობიოგრაფიულ ნაწარმოებში „წერილი მამას“. კაფკა მამის ავტორიტეტული ფიგურის წინაშე გრძნობდა უმწეობასა და დაუცველობას, რამაც მას გაუჩინა სამყაროს არასრულყოფილების, აბსურდულობისა და უსამართლობის შეგრძნება. სწორედ ეს პერსონალური კონფლიქტი ტრანსფორმირდება უნივერსალურ თემად „პროცესში“, სადაც იოზეფ კ.-ს ბრძოლა მამის ავტორიტეტის წინააღმდეგ ბრძოლის მეტაფორაა.

მიუხედავად იმისა, რომ რომანი საუკუნეზე მეტი ხნის წინ დაიწერა, მასში წამოჭრილი თემები საოცრად აქტუალური რჩება. კაფკასეული „პროცესი“ არის მეტაფორა ნებისმიერი ავტორიტარული ან ბიუროკრატიული სისტემისა, რომელიც ადამიანს პიროვნებად აღარ აღიქვამს და მას უბრალო მექანიზმად აქცევს. თანამედროვე სამყაროში, სადაც ბიუროკრატიული ლაბირინთები და გაუგებარი წესები არსებობას განაგრძობს, კაფკას რომანი გაფრთხილებასა და რეფლექსიას წარმოადგენს იმის შესახებ, თუ რამდენად ადვილად შეიძლება გახდეს ადამიანი იმ სისტემის მსხვერპლი, რომელიც მოქმედებს საკუთარი, გაუგებარი კანონებით.

ვისთვის არის ეს წიგნი

„პროცესი“ განკუთვნილია მკითხველისთვის, რომელიც ეძებს არა გასართობს, არამედ ღრმა ფილოსოფიურ ანალიზს და ინტელექტუალურ გამოწვევას. ეს ნაწარმოები საინტერესოა ლიტერატურის მოყვარულთათვის, ფილოსოფიის სტუდენტებისთვის და ყველასთვის, ვინც ცდილობს თანამედროვე სამყაროს სირთულეების გააზრებას. რომანი აიძულებს მკითხველს იფიქროს ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა ძალაუფლების ბუნება, სამართლიანობის ცნება და ინდივიდის უმწეობა საზოგადოებრივი სტრუქტურების წინაშე.

მიუხედავად მისი კლასიკური სტატუსისა, კაფკას შემოქმედება დღესაც პოპულარულია სოციალურ ქსელებში და ახალ თაობაში. თანამედროვე ახალგაზრდები, რომლებიც ხშირად განიცდიან შფოთვას, უსამართლობასა და გაუცხოებას სოციალურ, საგანმანათლებლო და პროფესიულ სისტემებთან მიმართებაში, იოზეფ კ.-ს სახით პოულობენ თავიანთი განცდების ამსახველ პერსონაჟს. წიგნი მათ ეხმარება, გააცნობიერონ, რომ მათი შფოთვა არა ინდივიდუალური სისუსტე, არამედ გლობალური, კაფკასეული რეალობის ნაწილია. „პროცესის“ წაკითხვა თანამედროვე ახალგაზრდებისთვის უმნიშვნელოვანესია, რადგან ის გზას უხსნის აბსურდის გაგებასა და ამ სისტემაში საკუთარი ადგილის პოვნას, თუნდაც ეს ადგილი უაზრობის მიღებას ნიშნავდეს.

ფრანც კაფკას რომანი „პროცესი“ არის გზავნილი ადამიანის უმწეობის შესახებ აბსურდული და გაუგებარი სისტემის წინაშე. მისი გმირი დამარცხდება არა ბრძოლაში, არამედ იმიტომ, რომ თავად ემორჩილება დამარცხების ბედს, თუნდაც გაუგებარი კანონის წინაშე. ეს ნაწარმოები არ გვაძლევს პასუხებს, ის გვისვამს კითხვებს, რომლებზეც მკაფიო პასუხი არ არსებობს. მისი გზავნილია, რომ ადამიანის ცხოვრება არის უსასრულო „პროცესი“, რომელშიც უდანაშაულობა არ არის თავის დაცვის გარანტია და სადაც მთავარი ბრძოლა არა სამართლიანობისთვის, არამედ საკუთარი თავის დაცვისთვის მიმდინარეობს.  

„პროცესი“ აქტუალური რჩება, რადგან მისი თემა — პროცესი, რომელიც არ სრულდება — მარადიულია. უსამართლობა, გაუცხოება და ბიუროკრატიული ლაბირინთები დროთა განმავლობაში არ ქრება, პირიქით, იცვლის ფორმას. მისი აქტუალობა გლობალური პოლიტიკური კრიზისების ფონზე განსაკუთრებით იზრდება. ამიტომაც, კაფკას ხელახლა წაკითხვა და გადააზრება დროულია და აუცილებელი. „პროცესი“ გვასწავლის, რომ ზოგჯერ, ყველაზე დიდი ტრაგედია არის ის, რომ პროცესი ბოლოს და ბოლოს დასრულდება. რომანი, რომელიც მე-20 საუკუნის ერთ-ერთ საუკეთესო გერმანულ ნაწარმოებად დასახელდა , დღესაც აიძულებს მკითხველს, საკუთარ არსებობაზე დაფიქრდეს და შეეცადოს, გაარჩიოს თავისუფლებისა და ბიუროკრატიის, დანაშაულისა და უდანაშაულობის საზღვრები.